Pracodawca jest odpowiedzialny za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie. Z tego tytułu spoczywa na nim wiele obowiązków mających na celu ochronę zdrowia i życia pracowników przed zagrożeniami występującymi w procesie pracy.

Jednym z nich jest przeszkolenia pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy, a także prowadzenie okresowych szkoleń z zakresu bhp.

Organizacja szkolenia

Obowiązek poddawania pracowników szkoleniom z zakresu bhp, który spoczywa na pracodawcy, jest zatem podstawowym obowiązkiem z punktu widzenia ochrony życia i zdrowia ludzkiego w procesie pracy.
Szkolenia takie mogą być organizowane i prowadzone zarówno przez pracodawców, bądź też na ich zlecenie, przez firmy prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bhp. Na organizatorach takich szkoleń spoczywają pewne obowiązki – muszą oni zapewnić:
program szkolenia,
wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy,
      doświadczenie zawodowe i przygotowanie
dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów,
odpowiednie warunki lokalowe,
materiały dydaktyczne niezbędne do j realizacji programu szkolenia,
właściwy przebieg szkolenia oraz jego dokumentowanie (program
      szkolenia, dziennik zajęć, protokół  przebiegu egzaminu,
      rejestr wydanych zaświadczeń).

Program szkolenia musi odnosić się do stanowisk pracy występujących w danym przedsiębiorstwie i określać szczegółową tematykę szkolenia, formy jego realizacji i czas trwania. Podkreślić należy, że program powinien być dostosowany do rodzaju i warunków prac rzeczywiście wykonywanych przez uczestników szkolenia, natomiast ich realizacja powinna zapewniać pracownikom:
zaznajomienie z czynnikami środowiska pracy, które mogą
      powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników
      oraz z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi,
poznanie przepisów oraz zasad bhp w zakresie niezbędnym
      do wykonywania pracy w zakładzie na stanowisku określonym
      w umowie oraz związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności
      w dziedzinie bhp,
nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny
      dla siebie i innych osób, a także postępowania w sytuacjach
      awaryjnych oraz udzielenia pomocy w sytuacji wypadku.
Istotne jest (o czym pracodawcy zapominają), że programy szkoleń, na podstawie których prowadzone były aktualne szkolenia pracowników, powinny być przechowywane w firmie.

Rodzaje szkoleń

Z Kodeksu pracy wynika, że zapewnienie przeszkolenia pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy oraz poddawanie go okresowym szkoleniom, jest jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy. Tym samym szkolenia dzieli się na wstępne i okresowe – oba mają odbywać się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

Szkolenia wstępne

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do wykonywania pracy bez poddania go szkoleniom wstępnym z zakresu bhp.  Szkoleniom wstępnym w zakresie instruktażu ogólnego należy poddać przed dopuszczeniem do wykonywania pracy:
nowo zatrudnionego pracownika,
studenta, który odbywa u pracodawcy praktykę,
ucznia szkoły zawodowej zatrudnionego
      w celu praktycznej nauki zawodu.

Szkoleniom wstępnym w zakresie instruktażu stanowiskowego należy poddać przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na danym stanowisku:
pracownika zatrudnionego na stanowisku, na którym występuje
      narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia,
      uciążliwych bądź niebezpiecznych,
pracownika przenoszonego na wyżej wymienione stanowisko,
studenta odbywającego praktykę studencką,
ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu.

Pracodawca co do zasady ma obowiązek poddać pracownika szkoleniu wstępnemu – instruktażowi stanowiskowemu z zakresu bhp przed dopuszczeniem go do pracy na danym  stanowisku bowiem nie istnieje takie, na którym pracownik nie byłby narażony na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych. Wyjątkowym przypadkiem jest ponowne zatrudnienie tego samego pracownika, bezpośrednio po ustaniu poprzedniego stosunku pracy, na tym samym stanowisku, które pracownik ten zajmował przed rozwiązaniem stosunku pracy. Wówczas pracodawca zwolniony jest z obowiązku poddania pracownika szkoleniom wstępnym z zakresu bhp przed dopuszczeniem go do pracy.
Odbycie szkolenia wstępnego (instruktażu ogólnego i stanowiskowego) pracownik potwierdza na piśmie w karcie szkolenia wstępnego. Kartę taką pracodawca ma obowiązek przechowywać w aktach osobowych pracownika.

Osoby prowadzące szkolenia
Szkolenia bhp mogą być prowadzone wyłącznie przez osoby mające odpowiednie przygotowanie dydaktyczne i kwalifikacyjne. Ponadto, przepisy prawa wprowadzają podział na osoby, które mogą prowadzić szkolenia wstępne w zakresie instruktażu ogólnego, a także te, które mogą prowadzić szkolenia wstępne w zakresie instruktażu stanowiskowego, tj.:

Instruktaż ogólny może być prowadzony przez:
pracownika służby bhp,
osobę wykonującą u pracodawcy zadania służby bhp,
pracodawca wykonujący zadania służby bhp,
wyznaczony przez pracodawcę pracownik posiadający zasób wiedzy
      i umiejętności, który  zapewnia właściwą realizację programu
      instruktażu,
mających aktualne zaświadczenia o ukończeniu wymaganego
      szkolenia w dziedzinie bhp.

Instruktaż stanowiskowy przeprowadza:
osoba kierująca pracownikami wyznaczona przez pracodawcę,
pracodawca,
jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego.

Osoba prowadząca szkolenie musi zrealizować cel szkolenia, tj.:
Instruktaż ogólny powinien zapewnić uczestnikowi szkolenia
      zapoznanie się z: podstawowymi przepisami bhp zawartymi
      w Kodeksie pracy (również z zapisami układu zbiorowego
      – jeśli występuje - czy regulaminu pracy);  przepisami oraz
      zasadami bhp obowiązującymi w danym zakładzie;
      zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.
Instruktaż stanowiskowy powinien zapewnić uczestnikowi szkolenia
      zapoznanie się z: czynnikami środowiska pracy występującymi na
      jego stanowisku pracy; ryzykiem zawodowym związanym z daną
      pracą, sposobami ochrony przed zagrożeniami; metodami
      bezpiecznego wykonywania pracy na danym stanowisku.
Instruktaż stanowiskowy musi zakończyć się sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, którego pozytywny wynik stanowi podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku.

Szkolenia okresowe

Pracodawca ma również obowiązek poddawać pracowników szkoleniom okresowym z zakresu bhp. Szkolenie okresowe z zakresu bhp odbywają:
osoby kierujące pracownikami (w szczególności kierownicy,
      mistrzowie, brygadziści),
pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych,
pracownicy inżynieryjno-techniczni (w tym projektanci, konstruktorzy
      maszyn i innych urządzeń technicznych, itd.),
pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy i inne osoby
      wykonujące zadania tej służby,
pracownicy administracyjno-biurowi i inni, których charakter pracy
      jest związany z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia,
      uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością
      w zakresie bhp.

Częstotliwość
Częstotliwość i czas trwania szkoleń okresowych z zakresu bhp ustala pracodawca po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielem. Czas ich trwania i częstotliwość nie może być jednak krótsza niż przewidziana przepisami prawa.
Pracownika należy przede wszystkim poddać pierwszemu szkoleniu okresowemu z zakresu bhp (bez względu na rodzaj zajmowanego stanowiska), w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na danym stanowisku. Wyjątkiem są osoby kierujące pracownikami, które powinny zostać poddane pierwszemu szkoleniu okresowemu w okresie do 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na danym stanowisku.
Kolejne szkolenia okresowe nie mogą się odbywać rzadziej niż:
na 3 lata (na stanowiskach robotniczych),
raz na rok (na stanowiskach robotniczych, na których są
      wykonywane szczególnie niebezpieczne prace),
raz na 6 lat  (na stanowiskach administracyjno-biurowych),
az na 5 lat – na pozostałych stanowiskach.

Warto pamiętać, że niewypełnienie spoczywającego na pracodawcy obowiązku szkoleniowego w zakresie bhp wiąże się z konsekwencjami – rodzi bowiem  odpowiedzialność wykroczeniową. Tym samym istnieje możliwość skierowania przeciwko pracodawcy przez inspektora pracy wniosku do sądu o ukaranie, nałożenia na niego grzywny w drodze mandatu, zastosowania środka wychowawczego.

autor: Justyna Gul