Rzemieślnicze lody, piwa, czekolady i chleby. Temat rzemiosła stał się w ostatnich latach niezwykle popularny w branży. Czym właściwie jest owo rzemiosło? Czy istnieje jakaś oficjalna definicja? Kto ma prawo określać swoje produkty jako rzemieślnicze? Przyjrzyjmy się tej niezwykle istotnej i wielowątkowej kwestii.
Podobne artykuły
Sprawa jest wielowymiarowa – rzemiosło wynikające z przepisów prawa, rzemiosło w ujęciu historycznym z korzeniami w XIII w., rzemiosło artystyczne oraz rzemiosło rozumiane w sposób potoczny. Osobiście zajmuję się wyłącznie branżą piekarską i cukierniczą, innych profesji nie badam, więc wypowiadam się wyłącznie w sprawie tych wymienionych.
Rozpoczynając od obowiązującej ustawy o rzemiośle z 22 marca 1989 r., „Rzemiosłem jest zawodowe wykonywanie działalności gospodarczej przez (…) osobę fizyczną, z wykorzystaniem zawodowych kwalifikacji tej osoby i jej pracy własnej, w imieniu własnym i na rachunek tej osoby – jeżeli jest ona mikroprzedsiębiorcą, małym przedsiębiorcą albo średnim przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców”, z czego wynika, że piekarnia zatrudniająca do 250 osób może używać określenia rzemieślnicza, jest to prawnie dopuszczalne, nawet jeśli zatrudnia znacznie więcej osób, lecz podzielona jest na mniejsze spółki.
„Dowodami kwalifikacji zawodowych w rzemiośle są:
1) dyplom lub świadectwo ukończenia wyższej, ponadgimnazjalnej lub ponadpodstawowej szkoły o profilu technicznym bądź artystycznym w zawodzie (kierunku) odpowiadającym dziedzinie wykonywanego rzemiosła;
2) dyplom mistrza w zawodzie odpowiadającym danemu rodzajowi rzemiosła;
3) świadectwo czeladnicze albo tytuł robotnika wykwalifikowanego w zawodzie odpowiadającym danemu rodzajowi rzemiosła;
4) zaświadczenie potwierdzające posiadanie wybranych kwalifikacji zawodowych w zakresie zawodu odpowiadającego danemu rodzajowi rzemiosła.”
Chciałbym w tym miejscu zaznaczyć że właściciele wielkich firm, którzy posiadają w szufladzie świadectwo lub dyplom, mogą tytułować się rzemieślnikiem.
Izby rzemieślnicze, które zrzeszają rzemieślników, nie weryfikują ani jakości ich wyrobów ani technologii produkcji. A czy to nie jest najważniejsze? Dlatego uważam, że pojęcie rzemiosła w rozumieniu ustawowym jest wypaczone i znacznie odbiega od tego, co wypracowywano przez wieki. Zatarcie się granic między rzemiosłem a przemysłem wymusza nowe podejście do tematu i wypracowanie całkiem nowych rozwiązań prawnych, które uwzględnią aktualny stan rzeczy, rozwój urządzeń i elektroniki oraz stan wiedzy o technologii produkcji.
Rzemiosło w ujęciu historycznym ma bardzo piękną tradycję w Polsce i w Europie. Już czasach wczesnopiastowskich powstawały pierwsze cechy rzemiosł, które wyodrębniały poszczególne profesje. Rzemieślnikiem zawsze była osoba, która osobiście wykonywała swoją profesję, prowadziła mały zakład lub pracowała na jego rzecz i nauczała określonej sztuki.
Mimo wielu historycznych perturbacji rzemiosło dotrwało do czasów współczesnych. Niestety w ciągu ostatnich 20 lat jesteśmy świadkami zanikania, czyli umierania tej pięknej 700-letniej tradycji, przynajmniej jeśli chodzi o profesję piekarzy i cukierników, na temat innych, tak jak napisałem, nie wypowiadam się.
Dlaczego zatem rzemiosło zamiera? Cechy rzemiosł to organizacje mające na celu:
– podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
– utrwalanie więzi środowiskowych oraz postaw zgodnych z zasadami etyki i godności,
– prowadzenie działalności oświatowej i społeczno-organizacyjnej,
– reprezentowanie interesów członków wobec władzy, administracji czy sądów.
Wskazane instytucje nie wywiązują się z powierzonych zadań. Środki przeznaczane na ich utrzymanie w ostatnich dekadach poszły na marne, a osoby nimi zarządzające nie podołały rozwiązywaniu problemów naszych czasów związanych z branżą.
Oczywiście popełniłbym błąd, wrzucając wszystkie cechy i działaczy do jednego worka. Jest tam mnóstwo ludzi, którzy widzą zagrożenie zniknięcia rzemiosła, istnieją również cechy, które próbują działać we właściwym kierunku. Jednak skostniała struktura podlegania cechów pod izby rzemieślnicze oraz pod Związek Rzemiosła Polskiego, które są zarządzane głównie przez osoby starsze, bez pomysłu na rozwiązanie aktualnych problemów, skutecznie wiąże im ręce. Z tego powodu w ciągu następnych 10-20 lat grozi nam całkowita likwidacja rzemiosła piekarskiego i cukierniczego, co będzie skutkować dalszym obniżaniem jakości żywności.
Sytuacja, o której piszę, dzieje się na naszych oczach, to nasze pokolenie pozwoliło na to, aby stopniowo degradować znaczenie rzemiosła i samo rzemiosło. Nieliczne osoby, które chcą działać na rzecz naprawy sytuacji, albo nie należą do cechów rzemiosł i nie podlegają izbom rzemieślniczym, albo nie mają wystarczającej siły przebicia w swoich strukturach.
Czasy, w jakich żyjemy, są inne niż kiedykolwiek, to nowa sytuacja, z którą mogą poradzić sobie osoby w średnim wieku, znające nowe technologie, zasady działania współczesnego marketingu i, które są w stanie wpływać na zmiany prawne. Największym zagrożeniem dla rzemiosła są wielkie fabryki, koncerny i sieci handlowe – ta sytuacja dotyczy całej Europy, a nawet świata, ponieważ wszędzie obserwujemy spadek liczby piekarni na rzecz punktów sieci handlowych.
Aktualnie większość tzw. rzemieślników piekarzy i cukierników pracuje na surowcach wielkich korporacji i fabryk, wspierając pośrednio niekorzystne zmiany. I to jest nasz największy grzech, ponieważ staliśmy się niesamodzielni w tworzeniu produktów rzemieślniczych i nie wyobrażamy sobie już funkcjonowania bez tych „wspaniałych” produktów, które „ułatwiają pracę”. Te same korporacje, które produkują mieszanki i komponenty, wytwarzają również mrożone ciasta i pieczywo, co stanowi bezpośrednią konkurencję dla rzemieślników kupujących od nich surowce. Dlaczego więc rzemieślnicy nie uniezależnią się od tych surowców i nie wyprodukują własnych produktów z własnych receptur? Ano dlatego, że wymaga to pogłębiania wiedzy, pracy technologicznej i nauki zawodu. W przypadku małych firm stosunkowo łatwo zmienić technologię produkcji, ale w przypadku większych nie wygląda to już tak kolorowo. Pracownicy są od wielu lat przyzwyczajeni i nauczeni, że mieszają gotowy miks, dodają mąkę, wodę, drożdże, ewentualnie sól i to wszystko. Cała sztuka, całe rzemiosło zostaje w ten sposób zabite przez samych rzemieślników. W ich pracy chodzi więc wyłącznie o ilość i niską cenę, nie ma w niej finezji i kunsztu piekarskiego. Wyprodukowane w taki sposób pieczywo, mimo że wypiekane w zakładzie rzemieślniczym, nie różni się od produktów marketowych, może mieć nawet niższą jakość. Wielkie fabryki mrożonego pieczywa zatrudniają technologów, którzy potrafią przygotować technologię i receptury bez użycia gotowych mieszanek, a rzemieślnicy tego nie potrafią, Czy nie powinno być odwrotnie? Rozwiązaniem tej sytuacji może być tylko i wyłącznie system gruntownych zmian prawnych. Potrzeba też całkiem nowej definicji rzemiosła oraz określenia tego, kto może nazywać się rzemieślnikiem. Nowa definicja powinna opierać się o spełnianie przesłanek technologicznych odpowiednich do swoich dziedzin, zaś w przypadku cukierni i piekarni o katalog dostępnych surowców.
Dodatkowo rzemiosło, jako bardzo ważna gałąź gospodarki, powinno być ściśle powiązane z lokalnymi dostawcami surowców i rolnictwem. Klienci rzemieślników mogliby pozyskiwać u źródła informacje na temat tego, skąd pochodzą surowce używane do produkcji wyrobów. Takie zmiany wymagałyby nakładu sił, ale mogłyby zapoczątkować budowę nowej, wyższej jakości produktów rzemieślniczych, które będą miały prawnie zabezpieczone użycie nazwy „rzemieślniczy” czy „piekarnia”.
Budowa owej nowej jakości jest konieczna do tego, aby małe zakłady rzemieślnicze mogły przetrwać lub nawet wygrać walkę konkurencyjną z korporacjami i sieciami handlowymi. Tylko regulacje na poziomie krajowym mogą zabezpieczyć interesy rzemieślników. Jeśli ci będą chcieli tak się tytułować, to będą musieli spełniać wymogi prawne. a w zamian państwo zabezpieczy ich interesy oraz uprości prowadzenie działalności. Tak, rzemieślnicy jako osoby, które zajmują się wytwarzaniem wysokiej jakości produktów z powołania, powinni korzystać z szeregu ułatwień w prowadzeniu firmy, zatrudnianiu pracowników, odprowadzaniu składek itp. Rozwój rzemiosła, które, jak pisałem, ma piękną ponad 700-letnią tradycję, jest w interesie wszystkich obywateli, bo wszyscy zasługują na najlepszą żywność, a z jakością tej współczesnej jest coraz gorzej. Żywność musi być lokalna, bezpieczna, zdrowa i w przystępnej cenie. Nie możemy dłużej przymykać oczu, my jako całe pokolenie, na to, że aby kupić zdrową żywność, musimy szukać specjalnych sklepów z produktami bio i zapłacić znacznie więcej.
Proponowane przeze mnie zmiany są maksymalnie rewolucyjne. Znając naszą narodową mentalność, chcielibyśmy, aby wszystko zostało „po staremu”, ale to nie jest możliwe. Musimy stawiać sobie ambitne cele, które przyświecają nam jako społeczeństwu, działać dla siebie, ale głównie dla naszych dzieci i następnych pokoleń, w poszanowaniu tradycji, pracy ludzkiej, społeczności lokalnej czy ekologii. To wszystko jest możliwe poprzez zrewolucjonizowanie rzemiosła i nadanie mu nowego znaczenia. Jako kraj możemy również stawiać sobie wysoko poprzeczkę, pracując nad naszymi wewnętrznymi normami jakości żywności, tak jak to już było dawniej, w ten sposób moglibyśmy wiele zyskać jako polska marka żywności. Polska żywność nie ma takiej reputacji jak włoska czy francuska, a powinna ją mieć – możemy do tego dążyć. Takie wartości jak wysoka – rzemieślnicza – jakość produktów przyciągnie turystów, ponieważ dobra kuchnia zawsze działa jak magnez. Polska żywność rzemieślnicza nie będzie raczej towarem eksportowym, ponieważ skala produkcji małych zakładów pozwala wyłącznie na sprzedaż lokalną, a powiększanie do dużych rozmiarów przemysłowych wyklucza możliwość nazywania jej rzemieślniczą. Istnieje jednak szansa na uruchamianie małych, lokalnych oddziałów polskich firm rzemieślniczych w UE i to może być kierunek rozwoju dla najlepszych polskich marek.
Mirosław Kurek, prezes Stowarzyszenia Rzemieślnik
Jeśli rozumiesz obecne realia rynkowe, pracujesz naturalnie i rzemieślniczo, zapraszam do dołączenia do Stowarzyszenia Rzemieślnik:
kontakt@rzemieslnik.org
Jeśli masz problemy w firmie, możesz skorzystać z pomocy w ramach doradztwa technologicznego i outsourcingu zarządzania:
kontakt@help4bakery.pl
Inne artykuły
