Mistrz Branży - interaktywny portal dla piekarzy, cukierników, lodziarzy.

Zmiana sytuacji prawnej żywności specjalnego przeznaczenia żywieniowego

dodano , Redakcja PS

20 lipca 2016 r. zmieniła się sytuacja prawna i od tego dnia nie funkcjonują pojęcia „środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego” oraz „żywności dietetycznej”. Nie ma już środków spożywczych specjalnego przeznaczenia bezglutenowych, przeznaczonych dla sportow­ców, cukrzyków czy bezsodowych. Co zatem jest?

Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego – to grupa żywności przeznaczona do żywienia określonych grup osób, które mają szczególne potrzeby żywieniowe. Ze wzglę­du na skład lub sposób przygotowania wyraźnie różni się od żywności, która jest powszechnie spożywana, i dlatego musi się wyraźnie odróżniać się od tych środków. Jest to żywność służąca do zaspokajania szczególnych potrzeb żywieniowych osób, których procesy trawienia i metabolizmu są zachwiane, lub tych, które ze względu na specjalny stan fizjologiczny mogą odnieść szczególne korzyści z kontrolowanego spożycia określonych substancji zawartych w tej żywności. Żywność ta często określana była jako „dietetyczna”.

Środki specjalnego przeznaczenia żywieniowe – jak było?
Ustawa z 25 sierpnia 2006 r. o bezpie­czeństwie żywności i żywienia wymienia 8 grup środków spożywczych specjalne­go przeznaczenia żywieniowego. Są to:
1. dietetyczne środki spożywcze specjal­nego przeznaczenia medycznego;
2. środki spożywcze zaspokajające zapo­trzebowanie organizmu przy intensywnym wysiłku fizycznym, zwłaszcza sporowców;
3. środki spożywcze dla osób z zaburzenia­mi metabolizmu węglowodanów (cukrzyca);
4. środki spożywcze niskosodowe, w tym sole dietetyczne o niskiej zawartości sodu lub bezsodowe;
5. środki spożywcze bezglutenowe;
6. środki spożywcze stosowane w dietach o ograniczonej zawartości energii w celu redukcji masy ciała;
7. preparaty do początkowego żywienia niemowląt, w tym mleko początkowe oraz preparaty do dalszego żywienia niemowląt, w tym mleko następne;
8. środki spożywcze uzupełniające, obej­mujące produkty zbożowe przetworzone i inne środki spożywcze dla niemowląt i małych dzieci w wieku od 1 roku do 3 lat.


 

Definicja i dotychczasowe wymagania

Żywność specjalnego przeznaczenia żywieniowego została zdefiniowana w art. 3 ust. 3 pkt 43 Ustawy z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i ży­wienia. Według poprzedniej definicji śro­dek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego to ten, który ze względu na szczególny skład lub sposób przygo­towania wyraźnie różni się od środków spożywczych powszechnie spożywanych i zgodnie z informacją zamieszczoną na opakowaniu jest wprowadzany do ob­rotu z przeznaczeniem do zaspokajania szczególnych potrzeb żywieniowych:
• osób, których procesy trawienia i me­tabolizmu są zachwiane, lub osób, któ­re ze względu na specjalny stan fizjolo­giczny mogą odnieść szczególne korzyści z kontrolowanego spożycia określonych substancji zawartych w żywności – taki środek spożywczy może być określany jako „dietetyczny”,
• zdrowych niemowląt i małych dzieci w wieku od 1 roku do 3 lat.


Wymagania dotyczące składu oraz ozna­kowania środków spożywczych spe­cjalnego przeznaczenia żywieniowego zawarte są w przepisach krajowych i unijnych:
• rozdz. 6 Ustawy o bezpieczeństwie żyw­ności i żywienia oraz Rozporządzeniu Mini­stra Zdrowia z 16 września 2010 r. w spra­wie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego;
• Rozporządzeniu Komisji (WE) nr 953/2009 z 13 października 2009 r. w sprawie substancji, które mogą być dodawa­ne w szczególnych celach odżywczych do środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego.


Środki specjalnego przeznaczenia żywieniowego – jak jest?
Przedstawiona sytuacja prawna straciła na aktualności 20 lipca 2016 r. Po tym ter­minie obowiązują przepisy Rozporządze­nia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 z  12 czerwca 2013 r. w spra­wie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalne­go przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała. Nowe prze­pisy uchylają dyrektywę Rady 92/52/WE, dyrektywy Komisji 96/8/WE, 1999/21/WE, 2006/125/WE i 2006/141/WE, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/39/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 41/2009 i (WE) nr 953/2009, a tym samym rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie środków spożywczych specjal­nego przeznaczenia żywieniowego.

Nowe rodzaje środków żywieniowych specjalnego przeznaczenia
Nowe rozporządzenie (UE) nr 609/2013, które stosujemy od 20 lipca 2016 r., wy­różnia już tylko 4 kategorie:
• preparaty do początkowego żywienia niemowląt i preparaty do dalszego ży­wienia niemowląt,
• produkty zbożowe przetworzone i inną żywność dla dzieci,
• żywność specjalnego przeznaczenia me­dycznego oraz
• środki spożywcze zastępujące całodzien­ną dietę, do kontroli masy ciała.


Nowe wymagania
Rozporządzenie nr 609/2013 określa wy­magania co do składu i zakresu poda­wania informacji. Skład musi umożliwić właściwe zaspokojenie wymogów/po­trzeb żywieniowych dotyczących osób, dla których jest przeznaczona, i być od­powiedni dla tych osób. Rozporządzenie podaje rodzaje substancji, które mogą być dodawane do żywności specjalnego przeznaczenia. Są to: witaminy, minerały, aminokwasy, karnityna i tauryna, nukle­otydy, cholina i inozytol.

Załącznik do rozporządzenia wskazuje konkretne formy chemiczne witamin, składników mineralnych, które mogą wchodzić w skład poszczególnych grup żywności specjalnego przeznaczenia. Szczegółowe wymagania odnośnie do ich składu i oznakowania będą wskazane w odpowiednich rozporządzeniach de­legowanych. Na chwilę obecną ustalone są wymagania dla:
• składu preparatów do początkowego ży­wienia niemowląt i preparatów do dal­szego żywienia niemowląt oraz informa­cji na ich temat, a także w odniesieniu do informacji dotyczących żywienia nie­mowląt i małych dzieci,
• składu żywności specjalnego przeznaczenia medycznego oraz informacji na jej temat.


Zasady znakowania
W zakresie oznakowania, w tym oznako­wania wartością odżywczą, w zasadzie obowiązują wymagania rozporządze­nia 1169/2011 w sprawie przekazywa­nia konsumentom informacji na temat żywności, ale należy też mieć na uwa­dze wymagania opisane w szczegółowych aktach prawnych. Dodatkowe wytyczne co do oznakowania zawarte są w roz­porządzeniach dotyczących preparatów do początkowego żywienia niemowląt i preparatów do dalszego żywienia nie­mowląt oraz żywności specjalnego prze­znaczenia medycznego. Nie ma jeszcze opracowanych wytycznych dla środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała.

Jak na każdym środku spożywczym, również na tym specjalnego przeznaczenia, wyma­ga się umieszczenia informacji, takich jak:
• nazwa produktu (musi być ona zgodna z wymienionymi kategoriami),
• wykaz składników,
• składniki alergenne,
• ilość określonych składników lub kate­gorii składników,
• ilość netto,
• data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia,
• wszelkie specjalne warunki przechowy­wania lub warunki użycia,
• dane wprowadzającego do obrotu,
• kraj lub miejsce pochodzenia, jeśli to za­sadne,
• instrukcja użycia,
• informacja o wartości odżywczej.


Należy pamiętać, że zamiar wprowadze­nia na rynek żywności specjalnego prze­znaczenia żywieniowego oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego należy zgłaszać do Głównego Inspektora Sanitarnego na specjalnym formularzu, wypełniając dane o składzie i załącza­jąc etykietę.

Po zmianie przepisów prawnych, czyli od 20 lipca 2016 r., nie ma już środków spożywczych specjalnego przeznacze­nia bezglutenowych, przeznaczonych dla sportowców, cukrzyków czy bezso­dowych.

Jeśli nie środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, to co?
W myśl nowych przepisów niektóre pro­dukty straciły status „środków spożyw­czych specjalnego przeznaczenia ży­wieniowego”. Obecnie są produktem ogólnego spożycia i jako taki muszą być oznakowane. Nie zmienił się jednak ich skład czy właściwości. Jak zatem wyróż­nić je na tle „konkurencji”? W tej sytuacji możliwe będzie zastosowanie oświadczeń żywieniowych zgodnych z rozporządze­niem 1924/2006 w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności oraz pod warunkiem spełnienia określonych wymagań. Przykładowe pro­dukty (ciasteczka dla cukrzyków, chleb
o obniżonej zawartości sodu, chleb bez­glutenowy) wraz z dozwolonymi oświad­czeniami i sformułowaniami na opakowa­niu przedstawiamy na s. 116.

Pełny wykaz oświadczeń wraz z warunka­mi stosowania znajduje się w załączniku 1 do Rozporządzenia (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 grud­nia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywienio­wych i zdrowotnych dotyczących żywności wraz ze zmianami.

Wprowadzanie do obrotu produktów bez­glutenowych lub o zmniejszonej zawarto­ści glutenu, bezsodowych czy o obniżonej zawartości sodu, które nie są żywnością specjalnego przeznaczenia żywieniowego, a produktami ogólnego spożycia, nie bę­dzie wymagało powiadomienia Głównego Inspektora Sanitarnego.

 

Jak wyróżnić produkty spożywcze, które straciły status żywności specjalnego przeznaczenia żywieniowego

 

Produkt

Dozwolone OŚWIADCZENIA

Warunki stosowania

OŚWIADCZEŃ

Ciasteczka przeznaczone dla cukrzyków

Jeśli cukier w ciasteczku zastąpiono substancją słodzącą i pozostałe składniki nie wnoszą żadnych mono- i dwucukrów.

środek spożywczy ma niską zawartość cukrów

tylko wówczas, gdy produkt zawiera nie więcej niż 5 g cukrów na 100 g dla produktów stałych lub 2,5 g cukrów na 100 ml dla produktów płynnych.

środek spożywczy
nie zawiera cukrów

tylko wówczas, gdy produkt zawiera nie więcej niż 0,5 g cukrów na 100 g lub 100 ml

do środka spożywczego nie zostały dodane cukry

tylko wówczas, gdy produkt nie zawiera żadnych dodanych cukrów prostych, dwucukrów ani żadnych innych środków spożywczych zastosowanych ze względu na ich właściwości słodzące. Jeżeli cukry występują naturalnie w środku spożywczym, na etykiecie powinna się znaleźć informacja: „zawiera naturalnie występujące cukry”.

Chleba o obniżonej zawartości sodu

środek spożywczy ma niską zawartość sodu/soli

gdy produkt zawiera nie więcej niż 0,12 g sodu lub równoważną ilość soli na 100 g lub na 100 ml produktu. W przypadku wód innych niż naturalne wody mineralne objęte zakresem stosowania dyrektywy 80/770/EWG wartość ta nie powinna przekraczać 2 mg sodu na 100 ml.

Środek spożywczy nie zawiera sodu lub nie zawiera soli

tylko wówczas, gdy produkt zawiera nie więcej niż 0,005 g sodu lub równoważną wartość dla soli na 100 g.

Produkty z dodatkiem witamin i składników mineralnych

 

Te produkty traktujemy jako żywność wzbogaconą i musimy ją zgłosić do GIS.
Z zasady żywność wzbogacona musi być oznakowana wartością odżywczą, a dodane witaminy czy składniki mineralne muszą być ilościowo podane w wartości odżywczej w przeliczeniu na 100 g produktu, ewentualne porcję, ponadto wartości te muszą być przeliczone na % realizacji referencyjnych wartości spożycia.

 

 

 

środek spożywczy jest źródłem witamin lub składników mineralnych

(źródło [nazwa witaminy/witamin] lub [nazwa składnika mineralnego/składników mineralnych]

 

tylko wówczas, gdy produkt zawiera co najmniej znaczącą ilość, zdefiniowaną w załączniku do dyrektywy 90/496/EWG, lub ilość przewidzianą w odstępstwach przyznanych zgodnie z art. 7 Rozporządzenia (WE) nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 grudnia 2006 r. w sprawie dodawania do żywności witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych substancji.

 

Oświadczenie, że środek spożywczy ma wysoką zawartość witamin lub składników mineralnych


wysoka zawartość [nazwa witaminy/witamin] i/lub [nazwa składnika mineralnego/składników mineralnych]

 

może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt zawiera co najmniej podwójną wartość w stosunku do produktu oznaczonego jako „źródło [nazwa witaminy/witamin] lub [nazwa składnika mineralnego/składników mineralnych]”.

 

 

Dozwolone SFORMUŁOWANIA

Warunki stosowania SFORMUŁOWAŃ

Chleb bezglutenowy

Produkty bezglutenowe to wyroby ogólnego spożycia, które muszą spełniać wymagania Rozporządzenia Komisji (UE) nr 828/2014 z 30 lipca 2014 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat nieobecności lub zmniejszonej zawartości glutenu w żywności (była o tym mowa w wydaniu „Mistrza Branży” lipiec-sierpień 2016).

 

bezglutenowy

Jeśli dana żywność w postaci sprzedawanej konsumentowi końcowemu zawiera nie więcej niż 20 mg glutenu na 1 kg.

o bardzo niskiej zawartości glutenu

Jeżeli zawartość glutenu w żywności składającej się z jednego lub większej liczby składników, lub zawierającej jeden lub większą liczbę składników wytworzonych z pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa lub ich odmian krzyżowych, które zostały specjalnie przetworzone w celu zmniejszenia zawartości glutenu, nie przekracza
100 mg na kg w żywności sprzedawanej konsumentowi końcowemu.

 

 

 

odpowiednie dla osób nietolerujących glutenu” LUB „odpowiednie dla osób cierpiących na celiakię”

 

Jeżeli produkt spełnia ww. warunki.

 

Wioletta Bogusz-Kaliś, specjalista ds. bezpieczeństwa żywności i znakowania

materiał pochodzi z numeru drukowanego Mistrza Branży wrzesień-październik 2017