Niewłaściwy sposób postępowania z odpadami, lekceważenie lub nieświadome naruszenie prawa w tym zakresie może słono kosztować piekarzy czy cukierników. W zasadzie odpady z tej branży są nieszkodliwe tylko z pozoru…

	Artukuł pochodzi z kwietniowego wydania magazynu Mistrz Branży   Zamów numery archiwalne w wersji PDF: prenumerata@MistrzBranzy.pl

 

W branży piekarsko-cukierniczej problem odpadów wydaje się marginalny. Cóż złego mogą komuś uczynić odpady spożywcze? Niestety, rzeczywistość jest bardziej złożona i w związku z tym zagadnieniem spotkać nas może wiele przykrych niespodzianek. Żeby ich uniknąć, lepiej zawczasu zweryfikować swoją wiedzę o odpadach i obowiązkach, których ustawodawca nam nie pożałował.

Odpad, co to jest?

Żeby wiedzieć, jak prawidłowo postępować z odpadami, musimy jednoznacznie określić, co znaczy odpad. Formalnie to każda substancja lub przedmiot należący do jednej z kategorii określonych w załączniku nr 1 do ustawy1, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do ich pozbycia się jest zobowiązany. Najprościej mówiąc, odpadem jest dla nas wszystko to, co jest dla nas zbędne, nieprzydatne, będące ubocznym efektem naszej działalności, jednocześnie nie stanowiące pełnowartościowego produktu rynkowego.

1 Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tj. Dz.U. z 2010 r. nr 185 poz. 1243 z późn. zm.).

Fakt powstania odpadów wiąże się z koniecznością pozbycia się ich. Wynika to z różnych powodów, np. z konieczności spełnienia przepisów sanitarnych (podatne na rozkład substancje spożywcze), ze względu nastwarzanie zagrożenia przeciwpożarowego(substancje palne, w tym oleje)czy też dlatego, że zajmują potrzebnąnam przestrzeń (np. zużyte opakowania).Odpady, choć nie są pełnowartościowymiproduktami, mogą podlegaćswobodnemu obrotowi rynkowemu,pod warunkiem dopełnienia pewnychprawnych obowiązków.W ustawie o odpadach szczególnąuwagę zwraca się na odpady niebezpieczne,które zawierają substancjeniebezpieczne, szkodliwe lub mająszkodliwe właściwości. Choć bezpośredniaprodukcja branży piekarsko cukierniczejnie jest źródłem takichodpadów, to powstają one częstow związku z eksploatacją urządzeń,maszyn. Typowym ich przykłademsą: zużyte świetlówki, oleje usuwanez samochodów, zużyty sprzęt elektroniczny,akumulatory ołowiowe, opakowaniapo środkach dezynfekujących.

Kody do zapamiętania

Chcąc poprawnie klasyfikować wytwarzane odpady, należy posiłkować się katalogiem odpadów 2. Zawiera on listę odpadów podzielonych na grupy i podgrupy według źródeł ich powstawania, w tym rodzajów działalności, oraz kody. Każdy odpad posiada 6- cyfrowy kod i przypisaną mu nazwę rodzaju. Dodatkowo odpady zaliczane do niebezpiecznych oznaczono w rozporządzeniu gwiazdką.

2 Rozporządzenie Ministra Środowiska z 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. z 2001 r. nr 112, poz. 1206)

Odpady z branżypiekarsko-cukierniczej umieszczono w grupie o numerze 02 nazwanej „odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa żywności”, a dokładnie w podgrupie o numerze 0206 nazwanej „odpady z przemysłu piekarniczego i cukierniczego”. Powstawanie odpadów wiąże się oczywiście bezpośrednio z podstawową działalnością branży. Działalność gospodarcza związana jest jednak nie tylko z bezpośrednią produkcją, ale także z konieczną do wykonania działalnością towarzyszącą (prowadzenie biura, utrzymanie obiektów, maszyn i urządzeń, wykorzystanie własnych środków transportu do dystrybucji towarów czy pozyskiwania surowców). Także ta działalność, jeżeli prowadzona jest przez nas osobiście, może być źródłem powstawania odpadów, za które odpowiadamy jako ich wytwórcy. Odpowiednich dla nich kodów i nazw rodzajów szukać musimy w innych grupach i podgrupach wskazanych w cytowanym rozporządzeniu.

Obowiązki posiadacza odpadów

Zgodnie z ustawą o odpadach, podmiot wytwarzający odpady i jednocześnie ich właściciel jest uznawany za tzw. „posiadacza odpadów”. Oznacza to, że odpowiadamy za to, co się stanie z odpadami, i jesteśmy zobowiązani postępować z nimi tak, jak nakazują przepisy. Chyba że „nasze” odpady przekażemy kolejnemu podmiotowi, który ma prawo do władania nimi, czyli może zostać ich kolejnym „posiadaczem”. Wśród najważniejszych obowiązków „posiadacza odpadów” jest oczywiście postępowanie z odpadami według określonych zasad. Ponadto musi on zalegalizować we właściwym urzędzie rozpoczęcie wytwarzania odpadów oraz gospodarowania nimi. Inne ważne obowiązki to prowadzenie ewidencji odpadów i składanie okresowych sprawozdań.

Jak postępować z odpadami?

Przede wszystkim musimy pamiętać o zaleceniu unikania (o ile to możliwe) wytwarzania odpadów. Osiągamy to, stosując technologie niskoodpadowe lub też precyzyjnie planując proces produkcyjny. Kolejna reguła nakazuje wykorzystywanie wytwarzanych odpadów osobiście (przy produkcji żywności jest to ograniczone) lub ich przekazywanie do wykorzystania przez innych. Najczęściej odpady z branży spożywczej są wykorzystane do skarmiania zwierząt. Najnowsze metody pozwalają użyć ich jako źródła energii lub substancji organicznej w postaci tzw. biomasy. O ile wskazane sposoby postępowania są niemożliwe do zastosowania, można przekazać odpady do unieszkodliwiania. Warto wiedzieć, że od 2013 r. nie będzie można oddawać na składowiska (co jest formą unieszkodliwiania) selektywnie zebranych odpadów biodegradowalnych. Do tej grupy zaliczamy większość odpadów z procesów produkcji i sprzedaży branży piekarsko-cukierniczej. Kolejna ważna reguła to konieczność „selektywnego gromadzenia” wytwarzanych, wykorzystywanych, magazynowanych odpadów. Chodzi o to, żeby odpady były tak gromadzone (magazynowane), aby się ze sobą nie mieszały w sposób uniemożliwiający ich późniejsze wykorzystanie (lub utrudniający przyszłe unieszkodliwienie). W tym celu najprościej przyjąć zasadę (oczywiście w granicach zdrowego rozsądku), że gromadzimy każdy rodzaj odpadów osobno. Jeżeli odpadów nie wykorzystujemy we własnym zakresie, to skupiamy się na prawidłowym ich magazynowaniu.

Niezależnie od selektywnego gromadzenia odpadów trzeba postępować z nimi tak, aby prawdopodobieństwo zanieczyszczenia miejsc, gdzie są obecne, było jak najmniejsze. W naszej branży należy zwrócić uwagę m.in. na zużyte oleje spożywcze, które najlepiej przechowywać w szczelnych, zamykanych i niepalnych pojemnikach. Generalnie w przypadku odpadów żywności zawsze ważne jest ich odpowiednie zabezpieczenie przed procesami rozkładu oraz przed dostępem insektów i gryzoni.

Legalizacja wytwarzania odpadów

Są cztery sposoby legalizacji wytwarzania odpadów:

1. uzyskanie decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi,

2. przedłożenie informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami,

3. uzyskanie pozwolenia na wytwarzanie odpadów,

4. uzyskanie decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami.

W przypadku podmiotów z branży piekarsko-cukierniczej, będących jednocześnie małymi i średnimi przedsiębiorcami, najczęściej mamy do czynienia z dwiema pierwszymi formami regulacji urzędowej. Stosowny wniosek (informację) składamy do starosty lub prezydenta miasta na prawach powiatu. Decyzję zatwierdzającą program gospodarki odpadami niebezpiecznymi musi uzyskać ten, kto wytwarza odpady niebezpieczne w ilości powyżej 0,1 Mg (czyli 100 kg) rocznie. Odpadami niebezpiecznymi w naszej branży są w większości odpady z działalności towarzyszącej, a nie prosto z produkcji. Informację o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami należy przedłożyć, jeżeli wytwarzamy odpady niebezpieczne w ilości do 0,1 Mg (100 kg) rocznie albo powyżej 5 Mg (5000 kg) rocznie odpadów innych niż niebezpieczne. Przepisy regulują nie tylko wytwarzanie odpadów, ale także ich odzysk oraz unieszkodliwianie, w tym składowanie. Ten, kto prowadzi taką działalność (także gdy dotyczy to jego własnych odpadów), powinien posiadać zezwolenie (decyzję) na odzysk lub unieszkodliwianie odpadów. Decyzje takie wydaje odpowiednio: starosta lub prezydentmiasta na prawach powiatu, marszałekwojewództwa oraz regionalny dyrektorochrony środowiska.Zezwolenia (decyzji) wymaga takżeprowadzenie transportu odpadów oraztzw. „zbierania”, które obejmuje ichmagazynowanie poza miejscem wytworzenialub odzysku i unieszkodliwiania.Wydają je starostowie (lub prezydencimiast na prawach powiatu) lub regionalnydyrektor ochrony środowiska. Starostaprowadzi także tzw. rejestr podmiotówzwolnionych z obowiązku posiadania zezwolenia na zbieranie lub transport odpadów.

Nie musimy mieć decyzji na prowadzenie zbierania (w tym magazynowania) własnych odpadów w miejscu ich wytworzenia oraz na transport wytworzonych przez siebie odpadów. Nie musimy też zgłaszać tego faktu do starosty. Pamiętać trzeba o tym, że nasze odpady możemy przekazywać tylko uprawnionym do tego celu podmiotom. Posiadanie zezwolenia na transport odpadów uprawnia wyłącznie do ich przewozu. Odpowiedzialności za nasze odpady pozbywamy się wyłącznie w przypadku, gdy przekażemy je podmiotowi, który: posiada decyzję na ich odzysk, unieszkodliwianie, zbieranie lub jest wpisany do rejestru starosty podmiotów zwolnionych z obowiązku zbierania. Ponadto możemy przekazywać niektóre odpady osobom fizycznym3.

3 Wymienia je Rozporządzenie Ministra Środowiska z 21 kwietnia 2006 r. w sprawie listy odpadów, które posiadacz odpadów może przekazywać osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym niebędącym przedsiębiorcami oraz dopuszczalnych metod ich odzysku (Dz.U. z 2006 r. nr 75 poz., 527 z późn. zm.). Wymieniono tam typowe odpady z branży piekarsko-cukierniczej o kodzie 020601, opisane jako surowce i produkty nieprzydatne do spożycia i przetwórstwa, które powstały w zakładach przemysłu spożywczego i cukierniczego, np. łom paluszków, ciastek, odpadowe ciasto, polewy, prósze.

Konieczna papierologia, czyli ewidencja i sprawozdawczość

Większość wytwórców odpadów musi prowadzić ewidencję odpadów oraz odpowiednią sprawozdawczość (nie dotyczy odpadów komunalnych). W praktyce oznacza to sporządzenie karty ewidencji odpadu i karty przekazania odpadu4. Kartę ewidencji zakłada się oddzielnie dla każdego z rodzajów wytwarzanych (wykorzystywanych, unieszkodliwianych,

zbieranych) odpadów. Wpisujemy w niej informacje na temat ilości wytwarzanych odpadów (poddanych odzyskowi, unieszkodliwianiu, zbieraniu) oraz postępowania z nimi.

4 Ich wzory znajdziemy w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz.U. z 2010 r. nr 249, poz. 1673).

Karta przekazania odpadów służy do udokumentowania legalnego obrotu odpadem, jej wzór podobnie jak karty ewidencji odpadów zawiera stosowne rozporządzenie. Dokumenty ewidencji odpadów musimy przechowywać przez 5 lat. W niektórych sytuacjach mali i średni przedsiębiorcy mogą prowadzić ewidencję odpadów, wyłącznie sporządzając i gromadząc karty przekazania odpadów5. Nasze obowiązki nie kończą się na ewidencjonowaniu odpadów – co roku do 15 marca należy sporządzić roczne sprawozdanie dotyczące odpadów, które wytworzyliśmy i którymi gospodarowaliśmy6.

Przesyłamy je do marszałka województwa (urzędu marszałkowskiego), na terenie którego wytworzyliśmy odpady (gospodarowaliśmy nimi). Gdzie warto szukać informacji o gospodarowaniu odpadami? Na pewno w wydziale zajmującym się ochroną środowiska w starostwie (lub urzędzie miasta na prawach powiatu), do którego przynależy przedsiębiorca. W trudniejszych sprawach warto skorzystać z pomocy fachowca lub organizacji branżowych. Polecamy też śledzić publikacje w „Mistrzu Branży”. Ciąg dalszy nastąpi.

5 Przypadki te opisuje Rozporządzenie Ministra Środowiska z 11 grudnia 2001 r. w sprawie rodzajów odpadów lub ich ilości, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów, oraz kategorii małych i średnich przedsiębiorstw, które mogą prowadzić uproszczoną ewidencję odpadów (Dz.U. z 2001 r. nr 152, poz. 1735).

6 Wzór sprawozdania znajduje się w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z 8 grudnia 2010 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy służących do sporządzania i przekazywania zbiorczych zestawień danych o odpadach (Dz.U. z 2010 r. nr 249, poz.1674).

autor: mgr Mariusz Dyka