Są takie przypadki losowe, które pociągają za sobą wiele finansowych konsekwencji i uniemożliwiają na przykład uregulowanie zobowiązań wobec ZUS z tytułu należnych składek. Co w takiej sytuacji robić? Czy istnieje możliwość umorzenia należności?

Umorzenie należności jest wyrazem ostatecznej rezygnacji z możliwości wyegzekwowania należności z tytułu nieopłaconych składek od podmiotów zobowiązanych do ich uregulowania. Z uwagi na publicznoprawny charakter tych należności umorzenie traktowane jest jako instytucja o wyjątkowym charakterze, a jej stosowanie uzależnione jest zaistnieniem wskazanych przez ustawodawcę przesłanek (całkowita nieściągalność lub ważny interes osoby zobowiązanej), określonych w następujących aktach prawnych:

-   ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych;

-   rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne;

-   ustawa z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw.

O zastosowanie umorzenia mogą ubiegać się zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne, prowadzące w przeszłości bądź obecnie działalność, a także te osoby, które na podstawie decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności, zostały zobowiązane do uregulowania należności z tytułu nieopłaconych składek (m.in. spadkobiercy).

Całkowita nieściągalności należności publicznoprawnych i ważny interes

O całkowitej nieściągalności można mówić, kiedy:

-  dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku, lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji, bądź pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie;

-  sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe;

-  nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku: majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie;

-  nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym;

-  wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym;

-  naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy nie stwierdził majątku, z którego można prowadzić egzekucję,

-  w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

Przez ważny interes osoby zobowiązanej do opłacenia składek rozumie się natomiast wystąpienie okoliczności uniemożliwiających spłatę zadłużenia, tj.: ubóstwo zobowiązanego, zagrażające jego dalszej egzystencji, zdarzenia losowe i klęski żywiołowe, choroba zobowiązanego lub członków jego najbliższej rodziny (nad którymi zobowiązany do spłaty należności sprawuje bezpośrednią opiekę) uniemożliwiająca uzyskiwanie dochodów niezbędnych do spłaty zadłużenia.

Rozstrzygnięcie, czy w konkretnej sprawie zachodzą okoliczności przemawiające za umorzeniem należności jest uzależnione od ich udowodnienia przez zobowiązanego.

Jakie składki można umorzyć?

Zarówno rodzaj oraz zakres należności mogących podlegać umorzeniu jest uzależniony od podstawy prawnej mającej zastosowanie w danej sprawie.  Zakład może umorzyć:

-  za okres do 31 grudnia 1998 r.: składki na ubezpieczenie społeczne oraz składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych;

-  za okres od 1 stycznia 1999 r.: składki na ubezpieczenia społeczne (z wyłączeniem kwot finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek na własne ubezpieczenia - np. pracowników); składki na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych; składki na Fundusz Emerytur Pomostowych, wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi do dnia złożenia wniosku, a także z ewentualnie wymierzoną dodatkową opłatą i kosztami upomnienia.

W przypadku płatników opłacających składkę wyłącznie na własne ubezpieczenia umorzona może zostać pełna kwota należności z tytułu składek (w tym składki na ubezpieczenie zdrowotne).

Wymagane dokumenty

Aby ubiegać się o możliwość umorzenia składek przez ZUS, należy zwrócić się do Zakładu z wnioskiem. Wniosek taki musi być odpowiednio umotywowany i dowodzić, że zastosowanie rozwiązania o charakterze wyjątkowym jest uzasadnione szczególnymi okolicznościami, z powodu których dłużnik nie ma możliwości uregulować wymaganych należności. Do wniosku trzeba załączyć dokumenty potwierdzające zasadność umorzenia oraz dokumenty obrazujące kondycję finansową i możliwości płatnicze dłużnika. Rodzaj oraz zakres dokumentacji, na podstawie której dokonywana będzie analiza możliwości płatniczych, są uzależnione od  indywidualnej sytuacji wnioskodawcy oraz od podstawy prawnej umorzenia, formy prawnej zobowiązanego czy też od rodzaju prowadzonej ewidencji finansowej.

Wniosek o umorzenie należności może być złożony:

-  osobiście, w formie pisemnej, w jednostce organizacyjnej ZUS właściwej dla siedziby lub miejsca zamieszkania dłużnika lub za pośrednictwem poczty. Można wykorzystać wzór wniosku, który dostępny jest w zakładce „Pliki do pobrania/Formularze ZUS”;

-  w formie elektronicznej, za pośrednictwem strony internetowej Elektroniczny Urząd Podawczy ZUS (EUP).

Złożenie wniosku o umorzenie należności z tytułu składek nie oznacza, że należności te zostaną automatycznie umorzone i nie stanowi powodu do zawieszenia postępowania egzekucyjnego. Po podjęciu przez ZUS decyzji dłużnik jest informowany o tym fakcie w formie decyzji administracyjnej.

Należy pamiętać, że w przypadku odmowy umorzenia konieczne jest uregulowanie zadłużenia wraz z odsetkami za zwłokę (naliczonymi do dnia zapłaty włącznie).

 

Autor: Justyna Gul