GMO wciąż jest na kontrolowanym. Każdy producent, który zdecyduje się wprowadzić produkt zawie­rający organizmy modyfikowane genetycznie (GMO), musi mieć odpowiednią dokumentację. Jest też zobligowany do właściwego znakowania wprowadzonych na rynek artykułów spożywczych z GMO.

Bez względu na to, czy na rynek jest wprowa­dzana żywność genetycznie modyfikowana, czy wolna od GMO, zawsze musi spełniać warunek bezpieczeństwa dla zdrowia konsu­mentów. Musi również podlegać wymaganiom prawnym, które określają m.in. warunki wpro­wadzenia do obrotu, zasady odpowiedniego znakowania, przekazywania oraz przechowy­wania dokumentów dotyczących surowców i wyrobów gotowych zawierających GMO.

Do najważniejszych aktów prawnych regu­lujących kwestię GMO należą:
1. ustawa z 22 czerwca 2001 r. o organi­zmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. Nr 76 poz. 811 z późn. zm.)
2. rozporządzenie (WE) nr 1829/2003 Parla­mentu Europejskiego i Rady z dnia 22 wrze­śnia 2003 r. w sprawie genetycznie zmo­dyfikowanej żywności i paszy
3. rozporządzenie (WE) NR 1830/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 r. dotyczące możliwości śledzenia i etykietowania organizmów zmo­dyfikowanych genetycznie oraz możliwości śledzenia żywności i produktów paszowych wyprodukowanych z organizmów zmody­fikowanych genetycznie i zmieniające dy­rektywę 2001/18/WE.

Odpowiednie znakowanie
Żywność wyprodukowana ze składnika ge­netycznie zmodyfikowanego lub go zawiera­jąca w swoim składzie powinna na etykiecie zawierać wymagane określenia. Powinna być zamieszczona informacja „produkt za­wiera organizmy zmodyfikowane ge­netycznie” lub „wyprodukowano z ge­netycznie zmodyfikowanego (nazwa organizmu)”. Jeśli żywność składa się z więcej niż jednego składnika, to określe­nie „genetycznie zmodyfikowane” lub „wyprodukowano z genetycznie zmo­dyfikowanego (nazwa składnika)” po­winno być zamieszczone w wykazie skład­ników. Na przykład jeżeli ciastka zostały wyprodukowane z mąki sojowej otrzymanej z soi GMO, to przy składniku „mąka sojowa” powinno być dodane sformułowanie „gene­tycznie zmodyfikowana” lub „wyproduko­wana z genetycznie zmodyfikowanej soi”. Natomiast jeśli na etykiecie nie ma wyka­zu składników, wymagane określenie „ge­netycznie zmodyfikowane” lub „wyprodu­kowane z genetycznie zmodyfikowanego (nazwa organizmu)” zamieszcza się w spo­sób widoczny na etykiecie. W przypadku żywności sprzedawanej bez opakowań ww. sformułowania należy zamieścić na etykie­cie wystawowej żywności, albo bezpośred­nio obok niej lub na opakowaniu zbiorczym czcionką na tyle dużą, by można było łatwo ją odnaleźć i odczytać.

Zapamiętaj! Wymagania specjalnego ozna­kowania nie mają zastosowania do środ­ków spożywczych zawierających materiał genetycznie zmodyfikowany w ilości nie większej niż 0,9% składników żywności, pod warunkiem że te ilości GMO są przy­padkowe lub nieuniknione technologicznie. Jest to tzw. próg tolerancji zawartości GMO w produkcie.

Śledzenie drogi GMO
Przedsiębiorcy działający na rynku spo­żywczym mają obowiązek przekazywania i przechowywania wymaganej dokumen­tacji surowców i wyrobów gotowych za­wierających GMO. „Możliwość śledzenia” (traceability) to jedno z podstawowych wymagań rozporządzenia dotyczącego ogólnego prawa żywnościowego – roz­porządzenia 178/2002, ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żyw­nościowego. Obowiązek ten dotyczy za­równo producentów umieszczających swój produkt GM na rynku, jak i tych, którzy otrzymują taki produkt od dostawców we­wnątrz UE.

W praktyce realizacja założeń systemu po­winna wyglądać następująco:
• gdy produkt spożywczy zawiera lub skła­da się z GMO operator żywności musi przekazać na piśmie operatorowi otrzy­mującemu produkt spożywczy informa­cję o tym, że produkt ten lub jego skład­niki zawierają lub składają się z GMO. Musi być również podany niepowtarzalny identyfikator nadany tym GMO;

• w sytuacji gdy produkt spożywczy jest wyprodukowany z GMO, operato­rzy żywności muszą przekazać odbior­cy produktu pisemną informację, który z poszczególnych składników żywności jest wyprodukowany z GMO. Jeśli dany produkt żywnościowy nie posiada wy­kazu składników, musi być zamieszczo­na odrębna informacja, że produkt jest wyprodukowany z GMO.

System traceability ma na celu ułatwienie kontroli i weryfikacji wymaganego przepi­sami prawnymi znakowania oraz umożliwia sprawne wycofywanie produktów spożyw­czych zawierających lub składających się z GMO, w przypadku kiedy zaistnieje ry­zyko zagrożenia dla zdrowia ludzi lub bez­pieczeństwa środowiska.

Konsekwencje nieprzestrzegania przepisów
Warto podkreślić, że w ustawie o zmia­nie ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych z 2008 r. pojawiła się definicja produktu rolno-spożywczego za­fałszowanego. W myśl ustawy, jest to produkt, którego skład jest niezgodny z przepisami doty­czącymi jakości handlowej poszczegól­nych artykułów rolno-spożywczych, albo produkt, w którym zostały wprowadzone zmiany, w tym zmiany dotyczące oznako­wania, mające na celu ukrycie jego rzeczy­wistego składu lub innych właściwości. Tak więc produkt zawierający GMO powyżej 0,9% i nieopatrzony odpowiednimi informa­cjami na etykiecie może być uznany za za­fałszowany. W przepisach prawnych zostały określone sankcje karne za nie przestrze­ganie prawa. Kto wprowadza do obrotu zafałszowane artykuły rolno-spożywcze, podlega karze pieniężnej w wysokości nie wyższej niż 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, nie niższej jednak niż 1000 zł. Za nieprzestrzeganie wymagań zawar­tych w rozporządzeniach dotyczących GMO grozi grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat.

mgr inż. Wioletta Bogusz-Kaliś, specjalista ds. żywności